Histamina, czyli przyczyna problemu
Na pewno większość skojarzy tę nazwę z lekami antyhistaminowymi, które zmniejszają nasze problemy na przykład z powodu alergii na pyłki. Musimy jednak pamiętać, że jest ona niezbędna dla prawidłowego działania naszego organizmu.
Histamina należy do grupy związków nazywanych aminami biogennymi, wśród których wyróżnia się także serotoninę i tyraminę. Jest substancją pochodzenia endogennego, to znaczy, że w naszym organizmie powstaje z aminokwasu: histydyny. Najsilniej wytwarzana jest w płucach, śluzówce nosa, skórze i błonie śluzowej żołądka Można ją także przyjąć z pożywieniem, ponieważ występuje naturalnie w wielu produktach roślinnych i zwierzęcych, jak kapusta kiszona, ryby i czekolada. Szczególnie wysoką zawartość histaminy zawierają pokarmy poddane fermentacji czy dojrzewaniu, a także długo przechowywane. Tym samym, uznaje się, że niską ilość tej substancji posiadają surowce świeże, nieprzetworzone.
Histamina w organizmie jest przede wszystkim mediatorem procesów zapalnych. Łącząc się ze swoistymi receptorami z rodziny H (H1, H2, H3, H4) wyzwala wiele efektów: rozszerza naczynia krwionośne i zwiększa przepuszczalność śródbłonka, prowadząc do zawrotów głowy, zaczerwienienia skóry, pokrzywki. Ponadto nasila wydzielenie kwasu żołądkowego, co skutkuje bólami brzucha, wzdęciem czy biegunką. Po połączeniu z receptorami H1 i H2 może równocześnie wywołać objawy także ze strony układu oddechowego np. kichanie, duszność.
Czym jest nietolerancja histaminy?
Przede wszystkim należy rozgraniczyć dwa pojęcia: alergia i nietolerancja. Te terminy są bardzo często używane naprzemiennie, ale jest to błąd, bo nie oznaczają tego samego. Obie są niepożądanymi reakcjami na pokarm, ale najważniejszą cechą różniącą jest fakt, że podczas alergii zaangażowany jest nasz układ odpornościowy, natomiast w nietolerancji nie.
W normalnych warunkach (homeostazy) histamina spożyta z żywnością jest niegroźna, gdyż zostaje rozłożona w jelicie cienkim przez enzym: diaminową (DAO). Do jej rozpadu przyczynia się także enzym HNMT.
W przypadku nietolerancji dochodzi do niedoboru lub zbyt małej aktywności enzymu szlaku metabolicznego tej aminy. Skutkuje to nadmiarem histaminy, która przedostaje się przez błonę śluzową jelita do krwioobiegu, skąd wyzwala wiele niepożądanych objawów, takich jak:
-
zmiany skórne: wysypka, obrzęki, świąd skóry,
-
bóle głowy,
-
biegunka lub wzdęcia,
-
bóle brzucha,
-
astma oskrzelowa,
-
zaburzenia rytmu serca,
-
nieżyt nosa,
-
mdłości,
-
bolesne menstruacje.
Warto podkreślić, że aktywność enzymu DAO zmniejsza się pod wpływem czynników egzogennych oraz endogennych. Spośród czynników endogennych wyróżnia się: genetycznie uwarunkowane zmniejszenie aktywności DAO, przewlekłą chorobę nerek, uszkodzenie komórek jelitowych (enterocytów), wirusowe zapalenia wątroby, zaawansowaną marskość wątroby, a także niedobór kofaktorów DAO tj. pirydoksyny (witaminy B6), witaminy C, cynku i miedzi. Z drugiej strony, czynniki egzogenne to przede wszystkim leki, które stają się swoistymi inhibitorami enzymu DAO. Za najważniejszy wymienia się izoniazyd (lek przeciwgruźliczy) oraz inhibitory monoaminooksydazy.
Nietolerancja histaminy ze względu na podobieństwo objawów jest często niewłaściwie uznawana za alergię. W dodatku różnorodność występujących dolegliwości może sugerować nie tylko alergię pokarmową czy wziewną, ale również inne jednostki chorobowe. Dlatego konieczna jest właściwa diagnostyka obejmująca szczegółowy wywiad chorobowy oraz wykonanie odpowiednich testów, które wykluczą alergię lub inne, możliwe nietolerancje: laktozy, fruktozy czy glutenu.
Nietolerancji histaminy nie można bagatelizować, zwłaszcza, że w jej przebiegu może dojść nawet do wstrząsu anafilaktycznego.
Kac czy nietolerancja?
Możemy wyróżnić dwie postacie nietolerancji histaminy: stałą oraz okresową. Na okresową może być narażony każdy z nas. Związana jest ona najczęściej ze spożyciem alkoholu oraz niektórych leków, które blokują na pewien czas enzym rozkładający histaminę. Niewiele osób wie, że za popularnego „kaca” może być odpowiedzialna właśnie histamina.
Trunki takie jak czerwone wino (zwłaszcza chianti i bordeaux) czy wina musujące są niezalecane do spożycia także ze względu na wysoką zawartość histaminy.
Jak sobie radzić z nietolerancją histaminy?
Aby uniknąć niepożądanych objawów z diety należy wykluczyć wszystkie produkty, które bogate są w egzogenną histaminę, a także te, które powodują jej zwiększone wydzielanie:
-
alkohole, zwłaszcza czerwone wino i wina musujące
-
sery żółte i pleśniowe
-
czekolada/kakao
-
kapusta kiszona
-
owoce: cytrusy, banany, truskawki, kiwi
-
warzywa: pomidory (w tym przecier i ketchup), szpinak, bakłażan, dynia
-
orzechy
-
owoce morza
-
ryby i sosy rybne
-
ocet
-
fermentowane produkty sojowe (w tym także tofu)
-
przyprawy: cynamon, goździki, chili
-
herbaty ziołowe
-
konserwy rybne i mięsne.
Pamiętaj także o substancjach aktywnych znajdujących się w lekach i hamujących DAO, takich jak:
-
antybiotyki: izoniazyd, neomycyna, kwas klawulanowy
-
leki przeciwastmatyczne: teofilina, aminofilina
-
leki przeciwreumatyczne: acemitacyna, chlorochina
-
leki wykrztuśne: ambroksol, acetylocysteina
-
leki uspokajające: diazepam
-
leki moczopędne: furosemid
-
leki przeciwbólowe: metamizol
Wyniki badań obecne w piśmiennictwie naukowym na temat postępowania farmakologicznego w leczeniu nietolerancji histaminy proponują stosowanie blokerów rH1 i rH2. Jednak przy zażyciu jakichkolwiek leków należy zachować szczególną ostrożność. Na przestrzeni lat pojawiły się prace, w których badano wpływ suplementacji witaminy C, witaminy B6, cynku i miedzi (wspomnianych powyżej kofaktorów DAO), ale do teraz nie ma przekonujących dowodów ich skuteczności.
Warto podkreślić w tym miejscu, że spożycie produktów bogatych w resweratrol czy picie zielonej herbaty może zmniejszać produkcję histaminy i reakcję zapalną.
Unikaj stresu!
Uważa się, że redukcja stresu zmniejsza ilość hormonów stymulujących komórki tuczne do uwalniania histaminy i innych czynników zapalnych. Badania wskazują także, na związek między kortyzolem czyli „hormonem stresu”, a zwiększonym wydzielaniem histaminy w warunkach laboratoryjnych.
Wpływ hormonów
Na poziom histaminy mają wpływ także estrogeny, to znaczy sterydowe hormony płciowe, które najważniejszą rolę odgrywają w organizmie kobiety. Kiedy ich poziom wzrasta, podwyższa się równocześnie ilość histaminy. Dlatego kobiety mogą zauważyć zmienną wrażliwość, a tym samym różne objawy nietolerancji w zależności od fazy cyklu miesięcznego.
Zaobserwowano, że niedobór estrogenu i powiązany z tym niedobór wapnia może przyczyniać się do wzrostu aktywności komórek tucznych i małej objętości kości, co prowadzi do osteoporozy.
opracowano: dietetyk Ewelina Lis
Piśmiennictwo:
1.Kovacova-Hanuskova E., Buday T., Gavliakova S. i wsp.: Histamine, histamine intoxication and intolerance. Allergol. Immunopathol. (Madr.), 2015; 43: 498–506.
2.Feng C., Teuber S. Gershwin M.E.: Histamine (Scombroid) Fish Poisoning: a Comprehensive Review. Clin. Rev. Allergy Immunol., 2016; 50: 64–69 .
3.Manzotti G., Breda D., Di Gioacchino M. i wsp.: Serum diamine oxidase activity in patients with histamine intolerance. Int. J. Immunopathol. Pharmacol., 2016; 29: 105–111.
4. San Mauro Martin I., Brachero S., Garicano Vilar E.: Histamine intolerance and dietary management: a complete review. Allergol. Immunopathol. (Madr.), 2016; 44: 475–83.
