Do rodziny psiankowatych zaliczamy ponad 2000 gatunków, między innymi wspomniany wcześniej pomidor, ale również ziemniaki, papryka czy tytoń. Rośliny z tej grupy wytwarzają naturalne substancje odstraszające, które chronią je przed zjedzeniem przez zwierzęta. Do takich naturalnych związków ochronnych zaliczamy: solaninę (głównie w ziemniakach), tomatynę (w zielonych pomidorach) czy kapsaicynę (głównie w paptyczce chili).
Pomidor przywędrował do Europy po 1492 roku, czyli po odkryciu Ameryki przez Krzysztofa Kolumba. Początkowo uważany był za roślinę trującą i uprawiany jedynie w celach dekoracyjnych. W późniejszych latach zyskał ogromną popularność jako składnik wielu posiłków.
Wartość odżywcza
Pomidory, ale również przetwory pomidorowe zawierają cenne składniki takie jak potas (282 mg w 100 gramach), kwas foliowy (15 µg w 100 gramach), witamina A (107µg w 100 gramach), witamina C (23 mg w 100 gramach) oraz witamina E (1,22 mg w 100 gramach). Dodatkowo pomidory to bogactwo innych związków fitochemicznych, takich jak flawonoidy: kwercetyna, należąca do flawonoli.
W skład pomidorów wchodzą dwie grupy karotenoidów, tj. karoteny (przykładem jest β-karoten – 640 µg w 100 gramach) oraz ksantofile (przedstawicielem jest likopen). Uznaje się, że to właśnie likopen odpowiada w dużej mierze za antyoksydacyjne i przeciwzapalne właściwości pomidora oraz jego charakterystyczny czerwony kolor.
Pomidor jest niskokaloryczny, bowiem w ok. 93% składa się z wody i tylko niewielkiej ilości białka, węglowodanów oraz tłuszczów. Tym samym jego niska kaloryczność wynosi w 100 gramach zaledwie 15 kcal. Ponadto pomidory są źródłem błonnika pokarmowego, który sprawia między innymi, że dłużej jesteśmy syci po posiłku.
Wybór najlepszego pomidora
Jeśli chcesz wybrać najpyszniejszy pomidor, sięgnij po ten, który jest dojrzały i dobrze wybarwiony. Taki pomidor zawiera najwięcej beta-karotenu oraz likopenu. Dodatkowo charakterystyczny, mocny aromat sprawia, że pomidor jest doskonale dojrzały i gotowy do spożycia.
Zastosowanie w kuchni
Pomidor jest wszechstronnym uzupełnieniem naszej diety. Możesz spożywać go w postaci surowej, duszonej, ale także w sałatkach. Pomidory spróbuj wykorzystać jako sos, pastę czy ketchup. Pamiętaj jednak aby kroić go bezpośrednio przez podaniem, jednocześnie zalewając sokiem z cytryny lub oliwą – zapobiegniesz w ten sposób wypłynięciu wraz z wodą cennych substancji. Sałatki z pomidorów doskonale komponują się z świeżymi ziołami: bazylią, oregano lub rozmarynem,
Czy łączyć ogórek z pomidorem?
Ogórek zawiera enzym – askorbinazę, która rozkłada zawartą w pomidorach witaminę C. Jednak stosując codziennie zbilansowaną dietę i dostarczając odpowiednie ilości witaminy C wraz z pożywieniem, nie musimy się martwić i za wszelką cenę unikać kanapek lub sałatek zawierających pomidory oraz ogórki jednocześnie.
Działanie prozdrowotne
Pomidory obniżają ciśnienie krwi, a wysoka zawartość potasu (282 mg w 100 gramach) korzystnie wpływa na pracę serca. Poza tym wykazują działanie przeciwnowotworowe. Dzięki zawartości witaminy C (23 mg w 100 gramach) poprawiają naszą odporność, a za sprawą błonnika wspomagają nasze trawienie i powodują, że dłużej jesteśmy najedzeni. Kwas askorbinowy wzmacnia także nasze naczynia krwionośne. Zawartość bromu oraz kwasu foliowego doskonale wpływa na nasz układ nerwowy, uspokaja i może działać prewencyjnie przed wystąpieniem depresji. Pomidory mogą stanowić naturalną ochronę przeciwsłoneczną dzięki obecności likopenu neutralizującego szkodliwe procesy wywołane przez promieniowanie ultrafioletowe.
Niektóre osoby powinny jednak zachować szczególną ostrożność przy konsumowaniu pomidora: w pierwszej kolejności osoby przyjmujące w postaci beta-blokerów, ale także cierpiące na chorobę refluksową przełyku.
Likopen
Jest to czerwony barwnik, należący do grupy karotenoidów. Coraz częściej jest traktowany jako potencjalny lek. Pierwsze doniesienia na temat korzystnego wpływu likopenu na organizm człowieka pojawiły się ponad 50 lat temu, ale ciągle odkrywane są jego nowe właściwości.
Chociaż najpowszechniejszym źródłem tego związku są opisywane w tym artykule pomidory, to występuje on także w świeżych owocach oraz przetworach (sokach, przecierach, pastach): papai, gujawy, różowego grejpfruta, brzoskwini, arbuza i dzikiej róży.
Wyższe stężenie likopenu we krwi stwierdzono u osób spożywających przetworzone pomidory np. w postaci przecieru lub soku pomidorowego. Wynika to między innymi z tego, że w produktach poddanych obróbce termicznej wzrasta ilość cis-likopenu, czyli formy, która jest lepiej przyswajalna.
Likopen jest skuteczną bronią do walki z nowotworami. Udowodniono, że zachorowalność na nowotwory osób będących na diecie bogatej w pomidory i jego przetwory jest średnio 30-40% niższa niż w grupie kontrolnej. Likopen chroni komórki przed uszkodzeniami, hamuje ich proliferację (namnażanie) oraz aktywuje apoptozę (naturalną śmierć komórki). Dodatkowo neutralizuje wolne rodniki, które są główną przyczyną występowania większości nowotworów, ale również i chorób serca. Wyniki wielu badań naukowych nie wskazują na negatywny efekt spożycia nawet dużych ilości likopenu.
Niestety niekorzystny wpływ na jego wchłanianie wykazuje nadmierna ilość błonnika pokarmowego, a także sterole roślinne oraz statyny – leki wpływające na profil lipidowy we krwi. Ustalono, że te związki mogą obniżać jego stężenie w surowicy nawet o 40%.
Pasta pomidorowa
Pomidor jest głównym zagadnieniem wielu badań naukowych. W jednej z aktualnych publikacji oceniono wpływ spożycia pasty pomidorowej na funkcję naczyniową po spożyciu tłustego posiłku (u zdrowych mężczyzn). Badanie przeprowadzono wśród dziewiętnastu uczestników. Badani otrzymywali diety o niskiej zawartości błonnika. Stworzono dwie grupy: jedną, która otrzymywała 80 gram pasty pomidorowej dziennie oraz drugą, grupę kontrolną, która stosowała jedynie dietę ubogobłonnikową.
Wykazano, że dwie godziny po spożyciu tłustego posiłku, trójglicerydy wzrosły znacząco w obu grupach. Jednak w grupie, która spożywała pastę pomidorową i dietę niskobłonnikową zmniejszył się całkowity cholesterol oraz LDL – frakcja cholesterolu o niekorzystnym działaniu na organizm.
Dodatkowo w grupie spożywającej pastę wykazano korzystne efekty hemodynamiczne: niższy wskaźnik rozkurczowego ciśnienia krwi i sztywności z jednoczesnym wzrostem stężenia azotanów w moczu.
Autorzy badania sugerują, że wpływ pomidora na możliwe działanie antyoksydacyjne oraz rozszerzające naczynia krwionośne spowodowany jest zawartością likopenu oraz innych mikroelementów. Pomidor neutralizuje szkodliwe działania hemodynamiczne wywołane przez inne pokarmy (szczególnie bogate w tłuszcze).
Podsumowując, ocena składu pomidora sprawia, że możemy go nazwać prawdziwą bombą antyoksydacyjną. Zawiera bowiem składniki przeciwzapalne, które wzajemnie się wspierają, odnawiają i eliminują wolne rodniki. Ich skład w pomidorach jest odpowiedni i zapewnia równowagę naszego organizmu. Badania naukowe dotyczące diety opartej o pomidora i przetwory pomidorowe podkreślają jego rolę w profilaktyce wielu chorób, w których stres oksydacyjnych stanowi przyczynę ich rozwoju. Biorąc pod uwagę korzystne właściwości tych składników, wniosek jest jeden: sięgnij po pomidora na zdrowie.
Piśmiennictwo:
Dalbeni A. i wsp.: Positive Effects of Tomato Paste on Vascular Function After a Fat Meal in Male Healthy Subjects. 2018.
Wiktorowska-Owczarek A.: Antioxidative properties of tomato. Postępy fitoterapii, 2013.
Pinela J. i wsp.: Nutritional composition and antioxidant activity of four tomato (Lycopersicon esculentum L.) farmer’ varieties in Northeastern Portugal homegardens. Food Chem. Toxicol. 2012.
