Zbilansowana dieta dzieci oraz młodzieży zapewnia prawidłowy rozwój fizyczny i umysłowy, zapobiega chorobom wieku dziecięcego oraz zmniejsza ryzyko chorób dietozależnych w późniejszych latach. Dlatego dbajmy o to, by nasze dzieci odżywiały się w odpowiedni, racjonalny sposób.
W dzieciństwie zaczynają się kształtować nawyki żywieniowe. Wszelkie błędy, których nauczy się młody człowiek zostaną utrwalone, a w przyszłości taki dorosły będzie obarczony wieloma schorzeniami i dolegliwościami dietozależnymi. Jest już pewne, że dieta dziecka istotnie koreluje ze stanem zdrowia dorosłego.
Przez błędy żywieniowe popełniane przez rodziców, ale także przez ośrodki, w których przebywa dziecko, na przykład szkoła lub przedszkole może zwiększyć się ryzyko wystąpienia i rozwoju licznych schorzeń i chorób: cukrzyca typu 2, osteoporoza, nadciśnienie tętnicze czy choroby układu krążenia.
Ogromnym problemem wśród dzieci staje się otyłość. Aby jej zapobiec należy zadbać o odpowiednio zbilansowaną dietę młodego człowieka, o regularność posiłków, unikanie podjadania lub sięgania po żywność typu Fast-food, słone przekąski oraz słodycze. Szczególnie ważnym zagadnieniem jest zachęcanie do uprawiania sportu, aktywnego spędzania czasu wolnego, ale także regularnego uczestniczenia w zajęciach wychowania fizycznego. Jednocześnie warto zachęcać do ograniczania oglądania telewizji czy korzystania z komputera i innych urządzeń elektronicznych do 2 godzin dziennie. Ponadto koniecznie w diecie dziecka nie powinno zabraknąć różnorodnych warzyw oraz owoców. Zamiast słodkich napojów gazowanych dziecko powinno wybierać zwykłą wodę lub przecierowe soki.
Zalecenia żywieniowe dla dzieci do 6 roku życia
Po ukończeniu pierwszego roku życia zmniejsza się dynamika wzrastania oraz zapotrzebowanie energetyczne (wynosi około 83 kcal na kg masy ciała). Jest to szczególny czas, w którym zaczynają kształtować się nawyki żywieniowe. Należy zadbać o to, by dieta była zgodna z zasadami racjonalnego żywienia i zawierała 3 podstawowe posiłki + 1-2 uzupełniające.
Dzieciom do ukończenia 3 roku życia nie powinno się ograniczać tłuszczu i cholesterolu, aby zapewnić prawidłowy rozwój ośrodkowego układu nerwowego. U dzieci starszych, powyżej 3 roku życia, stopniowo zwiększa się udział tłuszczów roślinnych w diecie.
Jadłospis powinien być urozmaicony, bogaty w węglowodany złożone (pieczywo, kasze, makarony) i białko pełnowartościowe, pochodzące z chudych gatunków mięsa, ryb oraz produktów mlecznych. Konieczne jest unikanie produktów wysoko przetworzonych oraz ciężkostrawnych.
Warto sprawić by dziecko nie podjadało między posiłkami oraz nie jadło podczas oglądania telewizji. Telewizja lub Internet szczególnie rozprasza uwagę dziecka. Ponadto należy unikać nadmiernego rozdrabniania pokarmów, na przykład miksowania, co może wpływać niekorzystnie na rozwój narządu żucia.
Ważnym składnikiem mineralnym w diecie dzieci jest wapń, którego wchłanianie można zwiększyć poprzez podanie odpowiedniej ilości witaminy D, czy też zmniejszenie spożycia produktów bogatych w fosfor (szczególnie przetworzonych, np. wędliny). Pamiętajmy, że masa kostna zwiększa się przez nacisk mięśni na kości, dlatego dbajmy o ruch, szczególnie na świeżym powietrzu.
Najlepszym źródłem cukrów prostych są owoce i warzywa, natomiast sacharoza jako czynnik próchnicotwóczy powinna być ograniczona.
Szczuplenie sylwetki dziecka w wieku przedszkolnym jest zjawiskiem naturalnym, najczęściej nie jest objawem niedożywienia, natomiast tendencja do nadwagi powinna być regulowana odpowiednią dietą i aktywnością fizyczną. Warty wspomnienia jest fakt, że w przedszkolu dziecko powinno mieć zapewnione 70% dziennej racji pokarmowej.
Dzieci w wieku szkolnym i młodzież
Dieta w tym przedziale wiekowym również powinna opierać się na zasadach racjonalnego żywienia: zapewnienie równowagi pomiędzy ilością energii wydatkowej, a spożytej z pokarmem, dostarczenie odpowiedniej ilości składników odżywczych, nieprzejadanie się, stała pora spożywania posiłków i ich liczba, unikanie nadmiaru cukrów prostych, tłuszczów zwierzęcych oraz soli.
Bardzo istotne jest urozmaicenie, gdyż nie ma jednego produktu spożywczego, który w dłuższym okresie mógłby dostarczyć człowiekowi wszystkich składników pokarmowych w niezbędnych ilościach.
Bardzo często obserwuje się nieregularne spożywanie śniadań, zastępowanie drugiego śniadania przekąskami, duże spożycie napojów słodzonych, cukru i soli, natomiast małe spożycie produktów mlecznych owoców i warzyw. Posiłki bogate są w izomery trans kwasów tłuszczowych, obecne w chipsach, fast foodach i ciastkach. Dodatkowo coraz częściej mamy do czynienia z zaburzeniami odżywiania oraz stosowaniem diet odchudzających. Dlatego dbajmy i wspierajmy dzieci i młodzież w prawidłowym odżywianiu. Pamiętajmy, że to my, dorośli, dajemy im przykład!
Zaburzenia odżywiania
W jednych z najnowszych badań wykazano, że utrzymujący się niski wskaźnik masy ciała u dzieci, tj. BMI (ang. Body Mass Index) może być znaczącym czynnikiem ryzyka rozwoju zaburzeń odżywiania. A szczególnie jadłowstrętu psychicznego w okresie adolescencji (dojrzewania). Zależność tą zauważono u dzieci w wieku powyżej 2 lat w przypadku chłopców i dziewczynek w wieku powyżej 4 lat.
Z drugiej strony, długo utrzymujący się wysoki wskaźnik BMI w dzieciństwie jest wyraźnym czynnikiem ryzyka rozwoju bulimii, ale także zespołu kompulsywnego objadania się. Dodatkowo w okresie dojrzewania takie osoby mogą częściej stosować środki przeczyszczające.
Wyniki tej analizy, którą objęto ponad 1500 badanych, sugerują jak ważną rolę powinni spełniać pediatrzy oraz rodzice w ocenie prawidłowej masy ciała u dzieci. Należy być czujnym, gdy masa ciała jest zarówno zbyt niska, jak i zbyt wysoka. Wyniki badań wskazują, że może być to wczesny sygnał ostrzegawczy zaburzeń odżywiania, które mogą pojawić się w późniejszych latach. Autorzy podkreślają złożoność tych chorób oraz rolę wielu czynników w rozwoju zaburzeń odżywiania: od psychologicznych aż po metaboliczne, socjokulturowe czy środowiskowe.
Witamina D
Mimo, że problematyka niedoboru witaminy D jest już szeroko rozumiana przez świadome pokolenia rodziców, to jednak pojawiają się coraz to nowsze badania wskazujące na jej nowe znaczenie w żywieniu dzieci i młodzieży. Mianowicie chodzi o związek otyłości z niedoborem tej witaminy. Wykazano bowiem, że niedobór witaminy D wiąże się ze zwiększoną akumulacją tkanki tłuszczowej, a co za tym idzie otyłością. Chociaż dokładny mechanizm tej zależności nadal jest przedmiotem skrupulatnych badań, to odsłania nowe płaszczyzny, na które powinniśmy zwracać uwagę. Niedobór witaminy D związany jest z pogorszeniem układu kostnego, ale jeśli może jednocześnie pomóc w profilaktyce otyłości, warto monitorować stężenie tej witaminy w organizmie młodego człowieka.
Piśmiennictwo:
J Väistö, E A Haapala i wsp.: Longitudinal associations of physical activity and sedentarytime with cardiometabolic risk factors in children. Scandinavian Journal ofMedicine & Science in Sports, 2018.
European Society for Paediatric Endocrinology: Vitamin D supplements may promote weight loss in obese children, 2018.
Zeynep Yilmaz i wsp.: Developmental Premorbid Body Mass Index Trajectories of Adolescents With Eating Disorders in a Longitudinal Population Cohort. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 2018.
