Stres i jego wpływ na zdrowie człowieka
Hans Seley, znany badacz tego zagadnienia, ujmował stres jako niespecyficzną reakcje organizmu na wszelkie pojawiające się przed nim wyzwania. Jako lekarz w dużej mierze zajmował się badaniem stresu fizjologicznego czyli tym jak stres może indukować powstawanie chorób poprzez aktywację układu współczulnego i/czy osi HPA (oś podwzgórze – przysadka -nadnercza). Z kolei inni badacze stresu tj. Lazurs i Folkman ukuli termin stresu psychologicznego. W tym ujęciu ważna okazuje się być ocena poznawcza sytuacji czyli relacja z tym co nas spotyka i tym jak antycypujemy możliwości poradzenia sobie z tą sytuacją; Sytuacje możemy zinterpretować w kategoriach krzywdy – straty, zagrożenia, wyzwania ale też neutralnie. Jeśli nasza ocena jest niesprzyjająca pojawi się stres. Zatem stres mogą wywołać najróżniejsze czynniki:
*Przepracowanie, niewyspanie, nadmiar obowiązków
*Toksyczne relacje
*ruminacje i negatywne myśli, „musizmy”
*Nadmierne tempo życia
*Hipo, hiperglikemia, otyłość, niedożywienie
*Restrykcyjne diety, nadmierny trening
*Infekcje wirusowe/bakteryjne
*Urazy, kontuzje
Dawka czyni truciznę czyli „dobry” i „zły” stres
Kiedy mózg oceni sytuacje jako zagrażającą w pierwszej kolejności zostanie aktywowany autonomiczny układ nerwowy i jego gałąź współczulna. Ta część układu nerwowego odpowiada w skrócie za reakcje walki i ucieczki, a umożliwiają to duże ilości adrenaliny i noradrenaliny uwolnione do krwioobiegu. Takie pobudzenie organizmu może pobudzić nas do efektywnego działania, w tym niekiedy uratować życie, np. kiedy musimy uciekać przed niedźwiedziem:). Eustres to taki poziom pobudzenia układu nerwowego, który pozytywnie aktywuje organizm do działania. W takim stanie mamy lepszą koncentrację i sprawność wykonywania wyuczonych umiejętności i stosunkowo prostych zadań. W sytuacji kiedy stres nie ustępuję zostaje uruchomiona oś HPA.
Jak działa oś HPA?
Oś HPA to system komunikacji między podwzgórzem, przysadką mózgową i nadnerczami, który reguluje odpowiedź organizmu na stres. W sytuacjach stresowych podwzgórze wydziela hormon uwalniający kortykotropinę (CRH), który stymuluje przysadkę mózgową do wydzielania hormonu adrenokortykotropowego (ACTH). ACTH z kolei pobudza nadnercza do produkcji kortyzolu, hormonu stresu. Kortyzol mobilizuje organizm aby sprostać trudnej sytuacji ale rezultaty zależą od jego nasilenia i czasu trwania.
Nadmiar kortyzolu upośledza czynności układu odpornościowego i pamięci – działanie neurotoksyczne na neurony. Pod wpływem stresu komórki hipokampa są bardziej podatne na zniszczenie przez toksyczne zw. chemiczne lub nadmierne pobudzenia (Sapolsky, 1992).
Oto kilka niekorzystnych skutków nadmiernego stresu
*Przewlekłe zmęczenie, problemy ze snem, anhedonia, depresja
*Nowotwory, choroby serca, problemy dermatologiczne, zaburzenia psychosomatyczne
*Problemy z owulacją, płodnością, zaburzenia miesiączkowania
*Szumy uszne
*Osteoporoza
*Sarkopenia, otyłość wiscelarna
*Choroby o podłożu prozapalnym, w tym otyłość
*Problemy jelitowe, IBS, choroba Leśniowskiego -Crohna
*Obniżona odporność
Stres jest nieodłącznym elementem życia, ale jego nadmiar może mieć poważne konsekwencje dla naszego zdrowia. Dbajmy o siebie i starajmy się radzić sobie ze stresem w zdrowy sposób.
