Każdy z nas ma własny i unikalny ekosystem jelitowy, w którym żyje nawet 100 bilionów bakterii, a łączna masa tych drobnoustrojów wynosi około 1,5 do 2 kg. Każde zaburzenie flory jelitowej ma negatywne skutki zdrowotne. Powszechne biegunki po zażyciu antybiotyków wynikają właśnie z zaburzeń flory bakteryjnej. Dzieje się to zazwyczaj w wyniku uszkodzenia korzystnych bakterii i pojawienia się na ich miejscu Clostridium difficile. W tym przypadku można przybliżyć pierwszą z zalet probiotyków: hamują one bowiem wzrost niektórych organizmów patogennych w naszym przewodzie pokarmowym. Różnorodność bakterii, które zasiedlają nasze jelita jest indywidualna. Wpływ na nią ma wiele czynników – począwszy od tego czy zostaliśmy urodzeni naturalnie czy przez cesarskie cięcie aż po leki, które zażywamy/zażywaliśmy oraz rodzaj diety, którą stosujemy.
Jednak zacznijmy od początku i wyjaśnijmy czym są właściwie probiotyki. Probiotyki zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia (WHO – World Health Organization) to żywe organizmy, które podawane w odpowiednich ilościach przynoszą korzyści zdrowotne. Probiotyki czyli drobnoustroje są zdolne do kolonizowania ludzkiego układu pokarmowego. Są zatem integralną częścią jelitowej mikroflory oraz wspomagają utrzymywanie prawidłowej homeostazy mikrobiomu (tj. ogół mikroorganizmów). Probiotyki cechują się odpornością na niskie pH, enzymy, soki żołądkowe oraz żółć, dzięki czemu nie zostają strawione.
Według licznych badań wywierają prozdrowotne efekty na nasz organizm, między innymi dzięki wspomaganiu funkcjonowania jelit, regulacji integralności i przepuszczalności błony jelitowej oraz w terapii zaparć czy zapaleń jelit. Warto podkreślić, że preparaty probiotyczne uznaje się za bezpieczne, nie odnotowuje się niepożądanych skutków oraz niedogodności związanych z ich stosowaniem. Chociaż w niektórych obszarach nadal pozostaje wiele pytań, użycie pewnych konkretnych szczepów probiotycznych ma niepodważalne i udowodnione w publikacjach naukowych korzystne działanie. Zdrowotne właściwości probiotyków są zatem zależne od ich szczepów, nie zwracajmy uwagi tylko na ich rodzaj czy gatunek.
Występowanie probiotyków
Probiotyki występują przede wszystkim w fermentowanych produktach nabiałowych tj.: jogurty, maślanki, serki wiejskie czy kefiry. Znajdziemy je także w mlekach modyfikowanych i kaszkach dla dzieci. Występują w postaci powszechnie dostępnych kapsułek lub granulatów. Korzystne jest także spożywanie kiszonych warzyw np. w kiszonych ogórkach powszechnie występuje L. plantarum.
Probiotyki na zdrowie
Zdrowotne właściwości probiotyków na nasz organizm to przede wszystkim wcześniej wspomniane hamowanie wzrostu w przewodzie pokarmowym organizmów patogennych (na przykład Salmonella enterica czy Shigella sonnei). Jednocześnie regulują perystaltykę jelit, zapobiegają zaparciom, eliminują substancje toksyczne z naszego organizmu oraz obniżają wchłanianie egzogennego cholesterolu. Probiotyki stymulują układ immunologiczny związany z błonami śluzowymi przewodu pokarmowego (GALT) – szczególnie w zakresie produkcji przeciwciał wydzielniczych klasy sIgA. Ponadto uczestniczą w uszczelnieniu bariery śluzówki jelita w wyniku syntezy substancji o działaniu cytoprotekcyjnym, następstwem czego jest ochrona przed translokacja bakterii do łożyska naczyniowego. Probiotyki jednocześnie zapobiegają wystąpieniu i/lub łagodzą przebieg biegunek poantybiotykowych. Skracają także czas trwania niektórych biegunek bakteryjnych i wirusowych. Suplementacja probiotyczna szczególnie polecana jest w schorzeniach układu pokarmowego (np. zespól jelita nadwrażliwego – ang. Irritable Bowel Syndrome) oraz w chorobach o podłożu alergicznym (np. atopowe zapalenie skóry). W zespole jelita nadwrażliwego szczególnie wyróżnia się probiotyk L. plantarum 299v, który zmniejsza dotkliwość i częstotliwość bólu brzucha oraz reguluje częstotliwość oddawania stolca.
Co więcej, podaż bakterii probiotycznych u niemowląt okazuje się także przydatna w prewencji chorób alergicznych, m.in. atopowego zapalenia skóry czy astmy. Suplementacja probiotyczna jest także ogromnie korzystna w zakresie zdrowia kości – wpływają na gęstość mineralną kośćca oraz zwiększają absorpcję minerałów. Ponadto poprzez regulację pH żołądka oraz metabolizm kwasów żółciowych, zwiększają wchłanianie wapnia – minerału szczególnie istotnego w zapewnieniu nam zdrowego kośćca. Istnieje wiele dowodów naukowych, w których preparaty probiotyczne łagodzą, a nawet eliminują biegunki powstające po chemioterapii. W niektórych pracach pojawiają się doniesienia wskazujące na obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, stężenia cholesterolu frakcji LDL w surowicy krwi, dzięki terapii probiotycznej. Nawet sportowców zauważono ogromne korzyści. Podaż probiotyków zmniejszyła częstotliwość i/lub czas trwania infekcji. Co więcej, zauważono zmiany w składzie mikroorganizmów w zaburzeniach depresyjnych, stąd ich potencjalna rola w prewencji tych schorzeń jest wciąż analizowana.
Jak wybrać odpowiednie probiotyki?
Po pierwsze, staraj się dobrać odpowiednie szczepy probiotyków do dolegliwości lub korzyści zdrowotnych, które chcesz uzyskać. Sięgnij po szczepy, które zostały zbadane w tym kontekście. Jeśli jest to niemożliwe, kup probiotyki, które zostały przebadane i obserwuj czy przynoszą Tobie korzyści. Uważa się, że dzienna porcja powinna wynosić przynajmniej 1010 CFU (ang. colony-forming unit), czyli jednostek tworzących kolonię. Świetnie jeśli probiotyk jest zamknięty w kapsułce dojelitowej, co znacznie ułatwi jego przetrwanie w drodze przez żołądek.
Odchudzanie
Do pewnego eksperymentu zaangażowano dwie kobiety – bliźniaczki – jedna była szczupła, a druga otyła. Następnie w laboratorium ich bakterie zostały przekazane myszom, które podzielono wcześniej na dwie grupy. Co więcej myszy były pozbawione własnej flory jelitowej, żyły w sterylnych warunkach i miały taką samą masę ciała. Grupa, która uzyskała bakterie od otyłej kobiety, ważyła znacznie więcej i rozwinęła większą ilość tkanki tłuszczowej w porównaniu z myszami, które dostały bakterie od szczuplejszej siostry. Mimo, że obie grupy myszy żywiły się identycznie.
Udowodniono w badaniach, iż mikroflora zaangażowana jest w regulację przyjmowania pokarmu poprzez wpływ na hormony. Związki te z kolei oddziałują na funkcje metaboliczne oraz obszary mózgu związane z zachowaniami żywieniowymi. Poza tym od dawna wiadomo, iż bakterie odgrywają istotną rolę w absorpcji, przechowywaniu, jak i wydatkowaniu energii uzyskanej ze spożycia pokarmów. Wysnuto zatem tezę, iż mikroorganizmy regulują masę ciała gospodarza poprzez równoważenie apetytu, magazynowania i wydatkowania energii. Dodatkowo obserwacje wskazują, iż bakterie te wywierają ogólnoustrojowy wpływ na metabolizm lipidów gospodarza, zwłaszcza trójglicerydy.
Odporność
W jelitach zlokalizowane jest około 75% komórek limfatycznych z całego organizmu, które wchodzą w skład tak zwanego GALT ( z ang. gut-associated lymphoid tissue) – całość tkanki limfatycznej występującej w obrębie przewodu pokarmowego. Komórki układu immunologicznego oddziałują i komunikują sie z bakteriami, które znajdują się w tym jelicie. Stąd bakterie mogą modulować naszą odporność w korzystny lub niekorzystny sposób.
Kiedy przyjmować probiotyk?
Aby preparat probiotyczny dotarł do jelit, musi najpierw przedostać się przez żołądek – niestety niskie pH w żołądku może uszkodzić otoczkę kapsułki i dobroczynne drobnoustroje w niej zawarte.
W związku z tym probiotyki zaleca się spożywać w trakcie posiłku lub krótko przed nim, ponieważ sam posiłek buforuje soki żołądkowe i może działać ochronnie.
Pewna grupa naukowców wykorzystała model ludzkiego układu pokarmowego in vitro – aby przyjrzeć się w jakich warunkach bakterie probiotyczne najlepiej przetrwają. Dlatego do tego celu wykorzystano wodę źródlaną, płatki owsiane na mleku, mleko o 1% zawartości tłuszczu oraz sok jabłkowy. Okazało się, że probiotyki najlepiej radzą sobie, gdy są podane razem z mlekiem lub owsianką, a dobrze (choć nieco gorzej), gdy są spożyte na 30 minut przed posiłkiem.
Piśmiennictwo:
Passariello A, Agricole P, Malfertheiner P. A critical appraisal of probiotics (as drugs or food supplements) in gastrointestinal diseases. Curr Med Res Opin. 2014; 30(6):1055–64.
Steenbergen L, Sellaro R, van Hemert S, Bosch JA, Colzato LS. A randomized controlled trial to test the effect of multispecies probiotics on cognitive reactivity to sad mood. Brain Behav Immun. 2015; 48:258–64.
Gleeson M. Immunological aspects of sport nutrition. Immunol Cell Biol. 2015;94(2):117–23.
West NP, Pyne DB, Peake JM, Cripps AW.Probiotics, immunity and exercise: a review. Exerc Immunol Rev. 2009; 15:107-26.
Nichols AW. Probiotics and athletic performance: a systematic review. Curr Sports Med Rep. 2007; 6(4):269-73.
Tompkins TA. et all.: The impact of meals on a probiotic during transit through a model of the human upper gastrointestinal tract. Benef Microbes. 2011; 2(4):295-303.
Niedzielin K, Kordecki H, Birkenfeld B. A controlled, double-blind, randomized study on the efficacy of Lactobacillus plantarum 299V in patients with irritable bowel syndrome. Eur J Gastroenterol Hepatol. 2001; 13(10):1143–1147.
Asto E., Mendez I., Audivert S., Farran-Codina A., Espadaler J.: The Efficacy of Probiotics, Prebiotic Inulin-Type Fructans, and Synbiotics in Human Ulcerative Colitis: A Systematic Review and Meta-Analysis., Nutrients, 2019, 11(2).
Cerdo T., Garcia-Santos J.A., Bermudez M., Campoy C.: The Role of Probiotics and Prebiotics in the Prevention and Treatment of Obesity, Nutrients, 2019, 11(3).
Cyganek K., Sieradzki J.: Występowanie cech zespołu metabolicznego u otyłych chorych, 2004, Diabetologia Praktyczna, 5(3), 123-129.
Drago L.: Probiotics and Colon Cancer, Microorganisms, 2019, 7(3).
Duarte C., Al-Yagoob A., Al-Ani A.: Efficacy of probiotics used as a periodontal treatment aid: A pilot study, Saudi Dent. J., 2019, 31(1), 143-147.
Sadeghzadeh J. i wsp.: The Effect of Oral Consumption of Probiotics in Prevention of Heart Injury in a Rat Myocardial Infarction Model: a Histopathological, Hemodynamic and Biochemical Evaluation, Iran Biomed J., 2017, 21(3), 174-181.
Tian Y., Li M., Song W., Jiang R., Li Y.Q.: Effects of probiotics on chemotherapy in patients with lung cancer, Oncol. Lett., 2019, 17(3), 2836-2848.
Wang H.T., Anvari S., Anagnostou K.: The Role of Probiotics in Preventing Allergic Disease, Children (Basel), 2019, 6(2).
