Najczęściej stosowaną substancją słodzącą w codziennej diecie jest cukier biały czyli sacharoza. Jednak mimo że jest naturalnym źródłem, dostarcza jedynie energii bez żadnych wartości odżywczych, a jego wysoki udział w diecie może prowadzić do otyłości i wielu chorób dietozależnych. Nie jest łatwo zrezygnować z cukru, ponieważ uzależnia. Stymuluje produkcję serotoniny w mózgu, poprawiając tym samym nastrój, ale działa tylko przez chwilę. W dzisiejszych czasach jest pewne, że cukier jest pożywką dla mikroorganizmów w naszych narządach, co może sprzyjać powstawaniu próchnicy, zaburzać równowagę hormonalną i powodują bóle głowy. Nadmiar cukru w diecie przyspiesza procesy starzenia, sprzyja rozwojowi nadwagi i otyłości. Może wpływać także na choroby układu krążenia u dzieci i nadpobudliwość.
Lubimy słodki smak, ale warto zastosować zamienniki cukru, a nawet lepiej, aby powoli wydostać się z uwielbienia mocnej słodyczy.
Stewia (glikozydy stewiolowe)
Glikozydy stewiolowe pozyskuje się z liści rośliny o nazwie stewia. Młode liście zawierają większe ilości żelaza, miedzi, manganu i cynku. Stewia jest całkowicie bezpieczna dla człowieka, mimo to nie rekomenduje się jej kobietom w ciąży ani karmiącym piersią ze względu na brak badań klinicznych na tej grupie.
Erytrytol
Naturalnie występuje w melonach, gruszkach winogronach oraz sfermentowanym jedzeniu. Pozyskuje się go w procesie naturalnej fermentacji glukozy pod wpływem drożdży. Erytrytol w przeciwieństwie do znanego i popularnego słodzika ksylitolu nie wywołuje żadnych dolegliwości związanych z układem pokarmowym.
Melasa
Jest to produkt uboczny otrzymywany podczas produkcji cukru białego. Zwykle ma postać ciemnego syropu. łasa ma cenne właściwości, szczególnie zaleca się ją osobom cierpiącym anemię, kobietom w ciąży i sportowcom, ponieważ zawiera żelazo.
Miód
Miód ma jeszcze wyższą wartość energetyczną niż biały cukier. Jest także równie szybko jak cukier wchłaniany w organizmie. Ale ma tę przewagę nad sacharozą, że zawiera niewielkie ilości minerałów: wapnia, żelaza, fosforu, magnezu i potasu. Dodatkowo znajdziemy w nim garbniki, woski, olejki, enzymy, pyłki kwiatowe oraz kwasy organiczne.
Ksylitol
To najsłodszy związek spośród cukrowców. Otrzymywany jest np. z kory brzozy. Jego metabolizm jest niezależny od insuliny i tylko nieznacznie podnosi stężenie glukozy we krwi. Ksylitol spowalnia opróżnianie żołądka, działa podobnie jak błonnik pokarmowy. Ponadto hamuje rozwój bakterii próchniczych. W nadmiarze może jednak wykazywać działanie przeczyszczające.
Syrop klonowy
Otrzymuje się go w procesie odparowywania wody z soku pobranego z pnia klonu. Syrop ten ma niższą wartość energetyczną niż biały cukier, a na dodatek charakteryzuje się wysoką wartością odżywczą, ponieważ dostarcza witamin z grupy B, magnezu, potasu, fosforu czy manganu. Konsystencja tego syropu jest bardzo gęsta, kolor bursztynowy, a smak znacznie mniej słodki niż w przypadku cukru.
Syrop z agawy
Syrop naturalnie pochodzi z Meksyku i powstaje z niektórych gatunków agawy. Posiada niski indeks glikemiczny oraz zwiera inulinę – naturalny prebiotyk. Świetnie nadaje się jako dodatek do wypieków i deserów.
Słodziki
Zgodnie z definicją, słodziki to dodatki stosowane w środkach spożywczych w celu nadania żywności słodyczy lub jako słodziki stołowe. Z definicji wynika, że nie jest to ściśle określona grupa związków. Oznacza to, że mają różny wpływ na organizm ludzki.
Dlatego działania słodzików nie powinny być standaryzowane. Dobrym przykładem jest to, że sacharyna wpływa na skład flory bakteryjnej jelit, co może mieć negatywny wpływ, chociaż liczba badań potwierdzających te dane jest bardzo mała. Z drugiej strony, ksylitol pozytywnie oddziałuje na florę bakteryjną. Z podanych przykładów można wywnioskować, że o każdym słodziku powinniśmy mówić indywidualnie. Dlatego nie należy uogólniać ich skutków na nasz organizm.
| E symbol | Nazwa |
| E 420 | Sorbitol |
| E 421 | Mannitol |
| E 953 | Izomalt |
| E 965 | Maltitol |
| E 966 | Laktitol |
| E 967 | Ksylitol |
| E 968 | Erytrytol |
| E 950 | Acesulfam K |
| E 951 | Aspartam |
| E 952 | Kwas cyklaminowy i jego sole: sodowa i wapniowa |
| E 954 | Sacharyna i jej sole |
| E 957 | Taumatyna |
| E 959 | Neohesperydyna DC |
| E 955 | Sukraloza |
| E 962 | Sól aspartamu i acesulfamu |
Główną substancją tradycyjnie używaną w kuchni jest sacharoza. Słodycz sztucznego słodzika jest ustalana w stosunku do sacharozy i przyjmuje się, że słodkość wynosi 1. Poniższa tabela przedstawia słodycz słodzików w porównaniu z popularnym cukrem.
| Nazwa | Słodkość |
| Acesulfam K | 150-200 |
| Aspartam | 160-200 |
| Kwas cyklaminowy i jego sole | 30-50 |
| Neohesperydyna DC | 400-2000 |
| Sachryna | 300-500 |
| Taumatyna | 2000-3000 |
Sacharyna
Sacharyna to słabo rozpuszczalna w wodzie substancja o gorzkim i metalicznym smaku. Ma słodki smak w postaci soli sodowej lub wapniowej i jest lepiej rozpuszczalny w wodzie. Liczne badania obalają hipotezę o szkodliwości spożywania sacharyny i udowadniają bezpieczeństwo jej stosowania.
Acesulfam potasu
Acesulfam potasowy jest silnym środkiem słodzącym o stabilności termicznej. Dlatego może być używany do gotowania i pieczenia.
Sukraloza
Sukraloza pochodzi z sacharozy. Natomiast nie jest metabolizowana przez organizm i nie dostarcza kalorii.
Cyklaminian
To organiczny związek chemiczny z grupy cyklaminianów. Zwykle występuje w połączeniu z innym słodzikiem – sacharynianem sodu, aspartamem lub acesulfamem.
Aspartam
Aspartam to sztuczny słodzik, odkryty w 1965 roku. Jest słabo rozpuszczalny w wodzie, ale jego rozpuszczalność wzrasta wraz ze wzrostem temperatury. Aspartam dostarcza 4 kcal/g. Ponadto nie powinien być stosowany do pieczenia i gotowania. Po spożyciu aspartam jest rozkładany w organizmie, w tym fenyloalanina. Dlatego osoby z fenyloketonurią powinny unikać stosowania.
W 2013 roku Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności stwierdził, że aspartam i jego produkty są bezpieczne dla ogółu społeczeństwa.
Proces wprowadzania i stosowania dodatków jest ściśle kontrolowany przez władze unijne i krajowe. Centralną rolę odgrywa tu Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA). Na podstawie badań toksykologicznych i biochemicznych, analizy działań niepożądanych oraz krótko- i długoterminowych badań na ludziach, organizacja określiła granice bezpieczeństwa stosowania substancji słodzących.
Piśmiennictwo:
1. Chattopadhyay S, Raychaudhuri U, Chakraborty R i wsp.: Artificial sweeteners — a review. J Food Sci Technol, 2014.
2. Scientific Opinion on the re-evaluation of aspartame (E 951) as a food additive, EFSA Panel on Food Additives and Nutrient Sources added to Food (ANS), EFSA Journal ,2013.
3. Fowler SP, Williams K, Resendez RG, i wsp.: Fueling the obesity epidemic? Artificially sweetened beverage use and long-term weight gain. Obesity, 2008.
4. Rogers PJ, Hogenkamp PS, de Graaf C i wsp.: Does low-energy sweetener consumption affect energy intake and body weight? A systematic review, including meta-analyses, of the evidence from human and animal studies. Int J Obes (Lond), 2016.
